Табысты тәрбиелеудің он кілті
1.Тәрбиеге дәстүрлі емес тұрғыда қараңыз.
Баламен өткізген уақыттың саны емес, сапасына көңіл аударыңыз. Замануи өмір баршамызды барлығына, оның ішінде балалармен қарым-қатынас жасау, әңгімелесу, көңіл-күй жағдайына үнемдеуді еріксіз үйретті. Сондықтан баланың бізге мүдіріп айтатын сөздеріне көңіл қоюдың орнына, біз басқа бір нәрселер туралы ойлап отырып, онша көңіл қоя бермейміз. Алайда, ғылыми дәлелденген мынадай жағдай бар, қарым-қатынас жасауда «сараң» және олақ ата-аналардың балалары өздерін жаман ұстайды, үмітсізденген адам ретінде өздерін сезінеді екен. Сондықтан, тіпті жайсіз (құптамау, сөгу) жәйттердің өзі, салқындық пен парықсыздыққа қарағанда тым жақсы болып сезіледі.
- Аз сөйлеп, көп істеңіз.
Статистиканың мәліметі: біз өз балаларымызға күніне 2000 (!) дейін ақыл-кеңестер, ескертулер береді екенбіз. Сондықтан, біздің балаларымыздың «саңырау» болатыны ғажап емес. Егер балаңыз, сіздің өтінуіңізбен, шұлықты теріс айналған күйінде қалай болса солай, жууға тастай салса, онда оны да сол күйінде жуып беріңіз. Мұндай күйде оларды тазалап жуу және кептіру мүмкін еместігіне көзі жетсін. Айқайлап атқаннан гөрі іспен істеп көрсету дәлелді.
- Балаларыңызға өздерін жасырын емес тәсілдермен, күшті екендіктерін сезіндіріңіз; әйтпесе тыйым салынғандарды өздері-ақ тауып алады. Ол үшін балалармен ақылдасыңыз, таңдау, сатып алу, ақша есептеу, қиын емес тамақ әзірлеу құқығын беріңіз. Екі жастағы балаға пластикалық ыдыстарды, жеміс-жидектерді жуу және асхана аспаптарын жәшікке салып қою қиын емес. Әрине, бұларды сіз тез және жақсырақ істейсіз, алайда мәселе мәні мұнда ма? Егер сіз балаларыңыздың көмегінсіз істей берем десеңіз, онда сіз олардың өздерін қажетті және күшті сезіну мүмкіндіктерінен айырасыз.
- Айтқан сөздеріңіз мен қылықтарыңыздың неге әкеліп соғатынын ешқашанда жадыңыздан шығармаңыз.Өзіңізден былайша сұрап қойып отырыңыз:
– Егер мен араласпасам, не болар еді?
Егер біз, бұған ешқандай қажеттілік болмай тұрса да, араласа берсек, онда біз балаларымызды өз зардаптарын көру және жасаған қателіктерінен үйрену мүмкіндігінен айырамыз.
Осылайша, өмірімізді күңкілдеп ұрсу мен қорқытуға айналдырамыз. Егер балаңыз ертеңгілік тамақты алуды ұмыта берсе – оны портфеліне күнде салып беруді тоқтатыңыз. Ұмытып кетіп, қарны ашқандықтан, таңертең портфеліне таңертеңгілік тамағын салу керектігі есінде болады.
- Сіздің барлық талаптарыңыз бен нұсқауларыңыз балаға түсінікті және қисынды болуы қажет.Ал ол үшін келесі жолы, ол видиотекаға фильмді тапсыруды ұмытып кетсе, оны ұрсуға асықпаңыз- ол ренжіп қалады да, сабағыңыз пайдаға аспайды. Өзіңіз жүгірмеңіз, оның берешектерін өтемеңіз. Ол өзі шешсін өз проблемасын және қарызға қайдан ақша алу керектігін ойласын. Бала үшін оның зардаптары, өзінің мінез-құлқына қисынды байланыста болуы қажет. Сонда ғана ол, өзінің барлық берешегін қайтарған жағдайда ғана, сіздің тәртібіңіздің қисындылығын байқайды.
- Жанжалдардан қашып жүріңіз.
Егер балаңыз сізді өзінің ренішімен, айғай-шуымен тексергісі келсе немесе сізбен әдепсіз сөйлей бастаса, онда бәрінен де дұрысы, басқа бөлмеге кетіп қалу және оны сол бөлмеде тыныш қалыпта сөйлесуге тосатынын айту қажет. Өзіңізді өзіңіз барынша ұстай біліңіз. Егер сіз ренжіп, өкпелеп қалсаңыз немесе ашуланып кетсеңіз онда сіздің жеңілгеніңіз.
- Кінә мен кінәліні бір жерге үйіп төкпеңіз. Бала бір нәрсені бүлдіріп алуы мүмкін, алайда одан ол жаман болып қалмайды. Істеген қылығына қарамастан, ол әрқашанда өзін жақсы көретініне сенімді болуы қажет. Егер өз талаптарыңыздың дұрыстығына шүбә келтірсеңіз, онда өзіңізден өзіңіз сұраңыз: «Бұдан бала өз күшіне сенімді бола ала ма?»
- Мейірбанды болу керек және осыған орай қатал да бола білу қажет. Мысалы, сіз қызыңызға бес минут ішінде киіну қажет, әйтпесе оны түнгі көйлекпен машинаға отырғызам дедіңіз. Айтылған уақыт өткен соң оны машинаға тыныш және абайлап отырып апаруға толық құқығыңыз бар. Сізді сендіре аламын: келесі жолы таңертең киім кию проблемасы болмайды. Тек осы сәтте сіз мейірбанды және әділ болуыңыз қажет.
- Біздің сөзіміздің қазір ғана емес, жылдар өткеннен кейін де, балаларымыз өсіп, немерелерімізді тәрбиелеген кезде қайта айналып келетінін жадымыздан шығармайық. Бұдан мынадай қорытынды шығара отырып, кейде проблемаларды қарапайым және тез шешуден бас тартуға тура келеді. Егер біз бір сәттік проблеманы шешуге тырысқаннан баланы кейде ұрып жіберуге дайын тұрамыз, осыған орай біз оны озбыр қылыққа үйретеміз.
10.Дәйекті болыңыз. Егер сіз дүкеннен конфет сатып алмаймыз деп келіссеңіз, онда баланың жылағанына, жалынғанына, қыңырлығына қарамастан және алып бергіңіз келіп тұрсада, өз сөзіңізде тұрыңыз. Бала сіздің өз сөзіңізде тұратыныңызға көзі жеткенде ғана сізді көбірек сыйлайтын болады.
Балалар өмір сүруді өмірден үйренеді
-Егер баланы үнемі сынай берсеңіз, ол жек көруді үйренеді;
-Егер бала өшпенділікте өмір сүрсе, ол озбыр болуды үйренеді;
– Егер баланы кемсітіп, күлсеңіз, ол тұйық болады;
-Егер бала жазғыру жағдайында өмір сүрсе, ол кінәлі болу сезімімен өмір сүруге үйренеді;
-Егер бала шыдамдылықта өссе, ол басқаларын қабылдауды үйренеді;
-Егер баланы құптап отырса, ол өзіне сенімді болуға үйренеді;
-Егер баланы мақтап отырса, ол мейірбанды болуды үйренеді;
-Егер бала адалдықта өссе, ол әділ болуды үйренеді;
-Егер бала қауіпсіздікте болса, ол адамдарға сенуді үйренеді;
-Егер баланы қолдап отырса, ол өзін бағалауды үйренеді;
-Егер баланы түсіне біліп, оған мейірбандылықпен қараса, ол бұл әлемдегі махаббатты таба білуді үйренеді.
Ата-аналарға ұсыныстар
Өзін-өзі оқшаулау жағдайында тыныштық пен эмоционалды жайлы ахуалды қалай сақтауға болады. Педагог-психологтың ата-аналарға ұсыныстары.
Бүгінгі қиын уақытта, тұрақсыздық, өзгеріс, дағдарыс кезеңінде балалар, ересектер сияқты, уақытша бағдарларын, шекараларын жоғалтып алуда. Кез-келген нормалар мен ережелер сөзсіз әлсіреуде. Сондықтан, біз, ересектер үшін, жаңа жағдайда балаға көмектесу, оған шаралар мен тәртіптілікті қолдану өте маңызды.
Сонымен, неден бастау керек?
- Өз сабырлылығыңыз. Тағы да тыныштық пен сабырлық!
Енді біз, ересектер үшін ең сабырлы эмоционалды күйде болу өте маңызды! Өз ойларыңыз бен сезімдеріңізді ретке келтіру — ата-ана үшін балаңызға көмектесудің қажетті шарты. Сіздің сабырлы күйіңіз балаңызға қазіргі кезде мазасыздық жағдайында қажет болатын табандылық пен және тұрақтылықты сезінуге көмектеседі.
- Күнделікті режимді қалпына келтіру. Біздің денсаулығымыз бен әл-ауқатымыз күнді қалай өткізетіндігімізге, қандай режимде өмір сүретінімізге, ұйқыға, демалуға, тамақтануға уақытты қалай бөлетінімізге, сондай-ақ әр түрлі уақытқа қанша уақыт бөлетінімізге тікелей байланысты. Күнді жоспарлау Сізге дұрыс жолда болуға көмектеседі және көңілсіздік қаупін азайтады, бұл өз кезегінде депрессия мен мазасыздықтың әртүрлі түрлеріне әкелуі мүмкін.
- Дене белсенділігі. Бала, Сіз сияқты, физикалық белсенділікті қажет етеді. Дене шынықтыру минуты, онлайн жаттығу, би және тағы басқалар. Бірге немесе бөлек жасаңыз! Қозғалыңыз! Белсенділігіңізді арттырыңыз!
- Интернет желісін пайдалануды ақылға қонымды шектеу. Баланың Интернетті пайдалану ережелері мен тәртібін белгілеңіз. Оны толығымен шектеу мүмкін емес. Оқу, қарым-қатынас, жаттығу және тағы басқалар қазір Интернетке көшті. Бірақ күні бойы компьютердің немесе планшеттің алдында отыру баланың денсаулығы мен психикасына өте зиянды. Балалармен бірге баланың өзекті қажеттіліктеріне жауап беретін Интернетті пайдаланудың ақылға қонымды нормаларын анықтауға тырысыңыз.
- Міндетті үй жұмыстары. Балаңызға үй ішінде орындайтын кішігірім міндеттеріңізді анықтаңыз. Баланың үй шаруашылығына көмектескісі келген кез-келген бастамасын мадақтап отырыңыз.
- Позитивті эмоциялар. Біз бір кеңістікте ұзақ уақыт болған кезде, жағымды эмоциялар болмауы мүмкін. Бұл қалыпты жағдай, солай болады! Бұл туралы не істеуге болады? Шығармашылықтың көмегімен жағымсыздықты жоюдың тамаша тәсілі бар: сурет салу, мүсіндеу, импровизацияланған материалдардан өнер нысандарын жасау. Сондай-ақ, сүйікті музыкаңызды тыңдай аласыз (құлаққап арқылы), жақсы кітаптар оқи аласыз, позитивті, өмірді растайтын фильм көре аласыз. Өзіңізге және сүйікті ісіңізге уақыт бөлуді ұмытпаңыз! Есіңізде болсын, өзіңіз үшін кез-келген ыңғайлы және ыңғайсыз жағдайдан Сіз оң тәжірибе алып, қазір өзіңізгее қажет ресурстарды таба аласыз! Аман-сау болыңыз!
